W związku z trudną sytuacją w zakresie cen źródeł różnych nośników energii – po wprowadzeniu w 2022 możliwości zakupu tańszego węgla, dodatku węglowego lub dodatku dla gospodarstw domowych do kosztów ogrzewania

w 2023 roku ustawodawca wprowadza obowiązek gmin przyznawania dodatku elektrycznego i refundowania podatku VAT z opłaconych w gospodarstwach domowych faktur za gaz.

Są to nowe świadczenia realizowane przez gminy w 2023 roku jako zadania zlecone, wprowadzone przez ustawę z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (Dz. U. poz. 2127 z późn. zm.) i ustawę z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu (Dz. U. poz. 2687).

W zakresie dodatku elektrycznego zadaniem gmin będzie przyjęcie i rozpatrzenie wniosków oraz wypłata tych dodatków.

Ustawa wskazuje podmioty uprawnione do otrzymania dodatku elektrycznego, w tym cudzoziemców oraz definiuje gospodarstwo domowe na potrzeby przyznania tego dodatku. Określa zasady ustalania prawa do dodatku w sytuacji, gdy pod jednym adresem zamieszkuje więcej niż jedno gospodarstwo domowe oraz ustalania przez gminy odrębnych adresów miejsca zamieszkania dla poszczególnych gospodarstw domowych. Nakazuje przeprowadzanie wywiadu środowiskowego dla ustalenia zamieszkiwania pod jednym adresem w odrębnych lokalach kilku gospodarstw domowych i w razie wątpliwości do treści wniosku.

Przy rozpatrywaniu wniosku należy mieć na uwadze sytuacje, w których nie przysługuje dodatek elektryczny: zamontowanie mikroinstalacji, zakup tańszego węgla, otrzymanie dodatku węglowego lub dodatku dla gospodarstw domowych do kosztów ogrzewania.

Dodatek jest wypłacany w wysokości standardowej (1.000 zł) i w podwyższonej (1.500 zł) w zależności od większego zużycia prądu w 2021 roku. Przewidziane są terminy zawite: składania wniosków (1 lutego 2023 r.) oraz przyznania prawa i wypłaty dodatku przez gminy (do 31 marca 2023 r.).

Wójt gminy jest obowiązany dokonać weryfikacji wniosku w zakresie jego poprawności oraz wpisania głównego źródła ogrzewania do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków.

W ramach procedury pracownicy gminy muszą zastosować część przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. Dodatek przyznawany jest w drodze informacji, ale już  odmowa i zmiany prawa do dodatku elektrycznego muszą być orzeczone w drodze decyzji administracyjnej. Istnieje również możliwość przyznania dodatku z urzędu.

Środki na wypłatę dodatków gminy uzyskują w drodze dotacji od wojewody na zadania zlecone – wniosek należy złożyć w terminie do 1 lutego, ale korektę wniosku można złożyć do 15 lutego 2023 r. Rozliczenie dotacji należy przekazać wojewodzie w terminie do 30 kwietnia 2023 r.

Ustawa wprowadza też procedurę dochodzenia zwrotu nienależnie przyznanego dodatku – na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych.

W zakresie dokonywania refundacji podatku VAT – opłaconego w fakturach za gaz przez gospodarstwa domowe – ustawa określa zakres odbiorców paliw gazowych uprawnionych w 2023 roku do refundacji podatku VAT.

Gminy będą zobowiązane do refundacji VAT-u z tytułu głównego źródła ogrzewania gospodarstwa domowego – zasilanego gazem, jak również refundacji z tytułu spełniania kryterium dochodowego w gospodarstwie domowym. Wnioski o wypłatę podmioty uprawnione mogą składać w terminie zawitym do 29 lutego 2024 r., jednakże już w trakcie trwania roku 2023  istnieje możliwość składania wniosków w termonie 30 dni od otrzymania faktury za gaz. A więc zapewne wnioski będą składane do gminy kilkukrotnie w ciągu roku 2023 i gminy będą miały obowiązek je rozpatrzyć i dokonać refundacji na bieżąco. Wzór wniosku ma być udostępniany w BIP-e Ministra ds. Energii.

Należy pamiętać o sprawdzeniu złożenia przez wnioskodawców obowiązkowych załączników do wniosku: faktur VAT i dowodów uiszczenia zapłaty faktur. Pracownicy gminy będą zobowiązani do weryfikacji wniosku w zakresie: poprawności wniosku i załączników, wpisania budynku do CEEB i ustalenia przeciętnego dochodu na osobę w gospodarstwie domowym. Dokumentowanie i weryfikowanie przez gminy dochodów osób w gospodarstwie domowym odbywa się w oparciu o przepisy Prawa ochrony środowiska i ustawy o świadczeniach rodzinnych. Refundacja przyznawana jest w drodze informacji, ale już  odmowa i zmiany prawa do niej muszą być orzeczone w drodze decyzji administracyjnej.

Środki na wypłatę refundacji gminy uzyskują w drodze dotacji od wojewody na zadania zlecone – wnioski należy składać co miesiąc, począwszy od lutego 2023 r. do stycznia 2024 r., do dnia 10 każdego miesiąca.

Ustawa nakazuje gminom dokonanie rozliczeń półrocznych dokonanych refundacji. Przewiduje też procedurę dochodzenia zwrotu nienależnie przyznanej refundacji VAT-u – na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych.